2010
Fakamuʻomuʻa ʻo e Fāmilí
Fēpueli 2010


Ko Hotau Ngaahi ʻApí, Ko Hotau Ngaahi Fāmilí

Fakamuʻomuʻa ʻo e Fāmilí

Naʻá ku ʻilo he ʻikai ke mau kei lava ʻo tulituli hake ki heʻemau ngaahi taimi-tēpile femoʻuekiná. Ko e hā nai ʻe meʻa ʻe lava ke liliú?

Ko ha uike foʻou ʻeni, pea naʻá ku tailiili ʻi heʻeku vakai ki he tohimāhina ʻa e fāmilí. ʻE anga fēfē haʻamau lava ʻo fakahoko kotoa ʻa e ngaahi fatongia kuo mau ʻosi fakataimi-tēpileʻí?

Naʻá ku ngāue mālohi, ʻo feinga hoku lelei tahá ke tokoni ʻi he akó, ʻave ʻa e fānaú ki heʻenau ngaahi sipotí mo ha ngaahi kalapu kehekehe, fafanga ʻa e taha kotoa pē ʻi ha taimi tēpile naʻe fuʻu femoʻuekina, pea teuteu mo ʻeku lēsoni ki he semineli pongipongí he ʻaho kotoa pē. Naʻe fakatovave holo hoku husepānití ke ʻalu ki he ngāué pea ki he ngaahi fakataha ʻa e Siasí, ke ʻaʻahi ki he kāingalotu ʻo e uōtí, pea mo toe faiako soka. Naʻá ma feinga lahi ke ma kau ʻi ha ngaahi ngāue lelei pea mo mālohi ʻi he Siasí, ka naʻe kei ʻi ai pē ʻa e meʻa naʻe ʻikai ke ma fakahoko. Neongo ʻoku ʻi ai ha ngaahi fāmili lahi te nau lava ʻo fai e ngāue lahi he taimi pē taha, ka naʻe ʻikai te mau lava ia: ne uesia lahi ʻe he taimi-tēpile femoʻuekiná ʻa homau fāmilí.

ʻI heʻeku fakakaukau ki he palopalemá ni, naʻe kamata ke u fakatokangaʻi ʻa e lahi ʻema tali ʻikai ki heʻema fānaú ʻi he ngaahi meʻa naʻa nau tokanga mo fie maʻu meiate kimauá. Naʻe fakahohaʻasi au ʻe he meʻá ni, peá u kamata fakakaukau leva ki ha meʻa ʻe ala fai.

Naʻá ku fekumi leva ki he folofolá. ʻI heʻeku lau ʻa e Tohi ʻa Molomoná, ne u aʻu ki he malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, ʻa ia naʻá ne pehē ai, “Pea tokanga ke fai ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa pē ʻi he fakapotopoto mo e maau; he ʻoku ʻikai fie maʻu ke lele ʻa e tangatá ʻo vave ange ʻi he mālohi ʻokú ne maʻú. Pea ko e tahá, ʻoku ʻaonga ke ne faivelenga koeʻuhí ke ne lava ʻo maʻu ai ʻa e palé; ko ia, ʻoku totonu ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻo maau” (Mōsaia 4:27).

Ko e pale naʻa mau fie maʻú ko ha fāmili fiefia, mo uouangataha ange. Naʻa mau fie maʻu ke siʻisiʻi ange ʻa e loto mafasiá kae lahi ange ʻa e fiefiá, ka naʻe hangē naʻe ʻikai ʻaupito pē ke mau ʻi he hala kimautolu ʻoku fakatau ki he ngaahi pale ko ʻení.

Naʻa mau faivelenga, ka naʻe ʻikai ke mau laka ki muʻa. Naʻa mau teuteu ʻa e meʻa kotoa pē ka naʻe ʻikai ko e meʻa ʻaonga kotoa pē. Naʻá ku lotua e tūkunga ne mau ʻi aí, ka naʻe ʻikai ke maʻu ha tali ʻi he taimi pē ko iá.

Naʻe hoko atu ai pē ʻa e moʻuí ʻi he founga angamahení. Naʻe fie maʻu ke u tokanga ki he ngaahi uiuiʻí, ne u ongoʻi ʻoku fie maʻu ke fufulu ʻa e ʻū peletí, pea fie maʻu ʻe he tokotaha kotoa ke ʻave meʻalele kinautolu ki heʻenau ngaahi ʻekitivitií. Ko e taimi naʻá ku teuteu ai ke akoʻi ʻa e seminelí ʻi he ʻahó taki taha, naʻe kamata ai ke u maʻu ʻa e tali naʻá ku fie maʻú, mei he akonaki fakapotopoto hotau kau palōfita mo hotau kau taki ʻi onopōní. Naʻá ku maʻu ha lea naʻe fai ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985) ʻo ne poupouʻi ai ʻa e Kāingalotú ke nau fakahoko ʻa e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí. Naʻá ne pehē: “Ka ʻi hotau kuongá kuo foaki mai ʻe he ʻEikí ʻene polokalama ʻoku ʻikai fakalaulau taimí ʻi ha fōtunga foʻou pea ʻokú ne fai ha palōmesi ke fakafoki ʻa māmani ki ha moʻui ʻoku ʻuhingamālie, ki he moʻui fakafāmili moʻoní, ki he fefalalaʻaki fakafāmilí. ʻA ia ko hono fakafoki ʻo e tamaí ki hono tuʻunga totonú ko e ʻulu ʻo e fāmilí, ke fakafoki mai ʻa e faʻeé ki ʻapi mei he moʻui fakasōsialé mo e ngāue paʻangá, ke toʻo ʻa e fānaú mei he fakafiefia taʻe fakangatangatá mo e fakavaʻivaʻingá.”1

Naʻá ku fakatokangaʻi leva ko e taha ʻo e ngaahi ʻuluaki matāmama ʻo ʻemau moʻui femoʻuekiná ko e ʻikai ke ʻi ai ha taimi pau ʻo e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí. Naʻe ʻikai fuoloa mei ai, kuo lau mai heʻemau pīsopé ha tohi ʻi he houalotu sākalamēnití mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo fakamanatu mai ke tau fili fakapotopoto ʻetau ngaahi ʻekitivitií pea ʻoua naʻa tuku ʻa e ngaahi meʻa lelei ʻoku tau faí ke ne taʻofi ʻa e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí.

Ne u aleaʻi ʻa e faleʻi ko ʻení mo hoku husepānití, peá ma fakatokangaʻi ai ko e lahi ʻo ʻemau ngaahi ʻekitivitií naʻe fakalata ka naʻe ʻikai fuʻu fie maʻu pea ʻe ʻaonga kiate kimautolu kapau naʻa mau fakasiʻisiʻi ia. Naʻá ma ʻai leva ha ngaahi lisi ʻo ʻemau ngaahi ʻekitivitií ʻo fokotuʻu fakafaʻahinga kinautolu hangē ko ʻení “ ʻaonga,” “ʻikai fuʻu ʻaonga,” mo e “fie maʻu ke fakaleleiʻi.”

ʻI heʻema vakaiʻi ʻema ngaahi lisí, naʻá ma hohaʻa fekauʻaki mo e loto ʻo ʻema fānaú. Ko e lahi taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī naʻá ma fakakaukau ke tuʻusí naʻa nau kau ai, hangē ko e sipotí mo e ngaahi kalapú. Naʻá ma pehē leva ke fakahoko ha efiafi fakafāmili ʻi ʻapi ke mau aleaʻi ai mo e fānaú. Ko e taimi naʻa mau aleaʻi ai ʻa e palopalemá mo e fānaú, naʻá ma ʻohovale ke ʻilo naʻa nau loto ange kinautolu ke fakamoleki honau taimí mo kimaua ʻi haʻama faiako ki heʻenau ngaahi timí pe sea ʻi heʻenau ngaahi kalapú.

Mei he ʻilo ko ʻení, ne fokotuʻu leva ʻemau “Kalapu Fakafāmili.”

Ko ʻene kakato pē homau fatongia ki he ngaahi ʻekitivitī lolotongá, naʻe ʻikai leva ke mau toe kau ʻi ha faʻahinga polokalama foʻou. Ko e ngaahi pō naʻe ʻikai ke ʻi ai ai hamau fatongia faka-Siasí, ʻe foki mai hoku husepānití ki ʻapi ʻo tala, “Ko e Pooni ko e Kalapu Fakafāmili!” pea ʻe fakavavevave leva ʻa e fānaú ke ʻosi ʻenau ngāue fakaako mei ʻapí mo honau ngaahi fatongiá kae lava ke mau maʻu ha taimi fakataha.

ʻOku saiʻia ʻema fānaú ke kau ʻi ha ngaahi ngāue mahuʻinga, tautautefito ke nau fakataha ai mo ʻenau tamaí. Naʻa nau faʻu ha komipiuta ʻi ha pō ʻe taha mei ha ngaahi kongokonga kuo ʻosi liʻaki. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku tui ai ʻe he tokotaha kotoa pē ha leta meʻangāue ʻo nau fakaleleiʻi ha faʻahinga meʻa ʻi he falé. Ko e meʻa mahuʻingá ko ʻemau maʻu ko ia ʻa e taimi, ivi pea mo e holi ke mau fakataha aí.

ʻOku ou toe maʻu foki mo ha taimi lahi ange ke feohi ai mo ʻeku fānaú mo teuteuʻi ha meʻatokoni fakatupu moʻui lelei ange maʻá e fāmilí. ʻOku ʻikai fie maʻu ke fai ha felēleaki holo ia ʻi he Kalapu Fakafāmilí, mo mavahevahe homau fāmilí ʻi he ngaahi ʻekitivitií, pe kai ʻi ha falekai. Hangē ʻoku ʻikai ke toe tokanga ha taha ia ki heʻemau moʻui felēleaki mo kai falekaí. ʻOku mau fiefia ʻaupito ʻi homau taimi fakatahá pea ʻoku ʻikai ke toe fie maʻu ʻe he fānaú ia ke nau fuʻu kau fēfē ʻi ha faʻahinga ʻekitivitī mavahe.

Kuo mau ʻosi toe fokotuʻu ʻa e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí mo e lotu fakafāmili fakaʻahó. Kuo mau toe fakamāʻopoʻopo foki, ako fakafoʻituitui ʻa e folofolá, mo fakahoko ha ngaahi ʻekitivitī fakatupulaki fakafāmili. ʻOku mahino kiate kimaua ka lalahi ʻa e fānaú, ʻe fakanatula pē ke lahi ange ʻenau ngaahi ʻekitivitií. Te ma toki tānaki mai leva kinautolu ʻi he taimi ʻe ʻaonga aí, ka ʻi he lolotonga ní, ʻoku mau fiefia ʻi he miniti kotoa pē ʻo e Kalapu Fakafāmilí.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Spencer W. Kimball, “Home: The Place to Save Society,” Ensign, Jan. 1975, 4.

Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí, tā ʻe Del Parson