Ua Lava le Mamalu

Na malulu le agi o le savili a o taunuu atu Polika Iaga i le Sugar Creek i le afiafi o le aso 15 o Fepuari, 1846. Sa fola faataamilo i se togavao na lofia i le kiona, ma sa le’i mamao ese mai se auvai aisā le faitau selau o le Au Paia na tetete i lalo o ofutele ma palanikeke sūsū. O le toatele o aiga na faapotopoto faataamilo i afi po o lalo o faleie na faia mai ie o moega po o ufi o taavale solofanua. O isi na faapupuu faatasi i totonu o taavale toso po o taavale solofanua mo se mafanafana.¹

O le taimi lava lena na silafia ai e Polika e tatau ona ia faatulagaina le tolauapiga. Faatasi ai ma le fesoasoani a isi taitai o le Ekalesia, sa ia vaevaeina ai le Au Paia i ni vaega ma valaauina ni kapeteni e taitaia i latou. Sa ia lapatai atu e uiga i le faia o ni malaga e le manaomia e toe foi atu ai i Navu, i le paie, ma le nonōina mai o aitema e aunoa ma se faatagaga. O alii e tatau ona puipuia i taimi uma lava le tolauapiga ma ia mataitūina le tumama, ma na tatau i aiga taitoatasi ona tatalo faatasi i taeao ma afiafi.²

Na le’i umi ae lagonaina loa le agaga i le tolauapiga. O le o ese saogalemu ai mai Navu, sa tau le popole ai le Au Paia i le au faatupu vevesi po o faamata’u a le mālō e taofia le malaga ese atu. I afiafi, na tātā ai e se faili pu ni musika tiotio a’o sisiva ai alii ma tamaitai. O le Au Paia foi o e na faia faaipoipoga autaunonofo sa tau le puipuia ma amata ona talanoa saoloto e uiga i le mataupu faavae ma le ala e fesootai faatasi ai o latou auaiga.³

Ae o le taimi foi lea, na faaalu ai e Polika ni itula se tele e faaleleia atili ai fuafuaga mo le siitia atu i sisifō.⁴ A o anapogi ma tatalo ai i totonu o le malumalu i se taimi e le’i umi ae tuua loa Navu, sa ia vaai ai i se faaaliga vaaia ia Iosefa Samita o faasino atu i se tagāvai sa lealea i luga a’e o se tumutumu mauga. Na faatonuina o ia e Iosefa, “E atinae [le aai] i lalo ifo o le vaega e gase i ai le tagāvai, ma o le a outou manuia ma maua ai le filemu.”⁵ Na silafia e Polika e iai se nofoaga na saunia e le Alii mo le Ekalesia, ae o le taitaiina atu o le faitau afe o le Au Paia iina, o se galuega o le a matuai faigata lava.

O le taimi lea, na taunuu mai ai ni tusi i le tolauapiga mai ia Sam Brannan, o lē na folau atu nei mo Kalefonia i luga o le Brooklyn. Sa iai i ia tusi le konokarate na folafola mai ai se malaga atu saogalemu mo le Au Paia ae faafesuia’i ma se fanua i Sisifō. Sa faitau ma le faaeteete e Polika ma le au aposetolo ia le konokarate. Sa fautuaina mai e le tusi a Sam, afai latou te le sainia, e mafai e le peresitene o le Iunaite Setete ona poloaiina le Au Paia e aveese a latou auupega ma tuu le faapotopoto faatasi.⁶

Sa le talitonu i ai Polika. E ui lava i lona le talitonuina o le malo, ae ua tonu lava ia te ia e taumafai e galulue faatasi i ai nai lo o le galue faasagatau i ai. O le mea moni, i se taimi e le’i mamao a’o le’i tuua Navu, sa ia faatonuina ai Jesse Little, o le toeaina pule faamalumalu fou o setete i sasae, e talosaga mo le Ekalesia ma talia soo se fautuaga ta’uaogaina mai le faigamalo faalesetete e fesoasoani ai i le malaga atu a le Au Paia. Sa vave ona iloa e Polika ma le au aposetolo o le konokarate sa leai se mea ae na’o se fuafuaga lavelave na mamanuina e faamalie ai alii na tusiaina. Nai lo o le sainia o le maliega, na tonu i le au aposetolo e faalagolago i le Atua ma tepa atu ia te Ia mo le puipuiga.⁷

I le aluga o le masina, na pau maualalo ai le fua o le ea i lalo ifo o le maka e liu kiona ai, ma na liu aisa ai le laualuga o le Vaitafe o le Misisipi, ma faapea ona faigofie ai ona sopoia le isi itu o le vaitafe. E le’i umi ae tolauapi le tusa ma le lua afe o tagata i le Sugar Creek, e ui sa toe foi atu nisi i Navu mai lea taimi ma lea taimi ona o ni feau po o ni isi mea.

O feoaiga e o atu ma o mai, na popole ai Polika, o lē sa talitonu, o nei Au Paia na tuulafoaia o latou aiga ae ua matele ina taulai atu i o latou fanua i le aai. Faatasi ai ma le tuai ona alu o le savaliga umi agai atu i sisifo, sa tonu ai ia te ia ua oo i le taimi e me’i ai le Au Paia mai le Sugar Creek, e tusa lava pe sa le’i lava tapena ia vaega.

I le aso 1 o Mati, sa amata o ai taavale solofanua e lima selau i sisifo e sopo atu i laufanua vaoa o Iowa. Sa manao lava Polika e auina atu se vaega e muamua atu i luga o Mauga Papa i lena tausaga, ae o le mea muamua, sa manaomia e le Au Paia ia punaoa uma e faaminoi mamao ese atu ai le tolauapiga mai Navu.⁸

---

A o tuua e le Au Paia ma Polika le Sugar Creek, sa nofo ai pea i Navu ia Luisa Pratt, e fasefulu ma le tolu ona tausaga, ma sauniuni ai e tuua le aai faatasi ma lana fanau teine laiti e toafa. O le tolu o tausaga na muamua atu, na valaauina ai e le Alii lana tane, o Addison, i se misiona i Motu o le Pasefika. Talu mai lena taimi, o le le faatuatuaina o le tautua o meli feaveai i le va o Navu ma Tubuai, o le motu i Farani Polenisia lea sa auauna atu ai Addison, na faigata ai ona fesootai ma ia. O le tele o ana tusi ua ta’i fia masina le umi ae faatoa taunuu mai, ae o nisi na sili atu ma le tausaga le leva.

O le tusi aupito lata mai a Addison na faamanino mai ai, o le a le fetaui le taimi e oo mai ai i le fale ma le taimi latou te o atu ai i sisifo. Sa faatonuina o ia e le toasefululua e nofo ai pea i Motu o le Pasefika seia oo ina latou valaau mai e foi atu pe auina mai ni faifeautalai e sui ia te ia. I se tasi o taimi, sa faamoemoe ai Polika e auina atu nisi faifeautalai i atumotu ina ua uma ona maua e le Au Paia ia faaeega paia, ae o le savaliga sopo mai Navu na tolopoina ai lena fuafuaga.⁹

Sa manao Luisa e alu i le malaga e aunoa ma lona toalua, ae o le mafaufau e uiga i ai na popole ai o ia. Sa le fiafia i le tuua o Navu ma le malumalu, ma sa le fiafia foi i le manatu o le malaga i taavale solofanua i luga o Mauga Papa. Sa manao foi o ia e vaai i ona mātua ua pulapula lagoto soifua i Kanata—atonu e mo le taimi mulimuli lava—a’o le’i o atu i sisifō.

Afai na te faatau ese atu ana povi toso taavale toso, e mafai ona lava se tupe e asiasi atu ai i ona matua ma totogi ai pasese mo lona aiga i se vaa e alu atu i le talafatai o Kalefonia, ma faapea ona aloese ai mai le malaga i luga o le laueleele.

Na toeitiiti lava a mautu le manatu o Luisa e o atu i Kanata, ae sa iai lava se mea na ia lagonaina le le fetaui. Sa tonu ia te ia e tusi atu ia Polika Iaga e uiga i ona atugaluga e faatatau i le malaga i luga o le laueleele ma lona manao e vaai i ona matua.

Sa ia tusi atu, “Afai e te saunoa mai o le malaga i taavale toso e toso e povi o le auala sili lea ona lelei mo le faaolataga, o le a ou auai i ai ma lo’u loto ma lo’u malosi atoa, ma ou te talitonu e mafai ona ou lavātia e aunoa ma se faaseā e pei o se isi lava tamaitai.”¹⁰

I se taimi puupuu ane, na taunuu ane ai se ave feau ma le tali a Polika. “O maia. O le laveaiga i povi toso taavale toso o le auala aupito saogalemu lea,” sa ia fai atu ai ia te ia. “O le a faafetaui i tatou e Uso Pratt i le vaomatua, i le mea tatou te malolo ai, ma o le a matuai le fiafia lava pe afai e le iai lona aiga faatasi ma i matou.”

Sa mafaufau Luisa i le fautuaga, saunia lona loto ia faafeagai ma le auala faigata na i luma atu, ma filifili ai e mulimuli i le tino autu o le Au Paia, e tusa lava pe ola pe oti ai.¹¹

---

O le tautotogo lena, na amata ai e le Au Paia na malaga ui atu i Iowa ona ta’u i latou lava o le Tolauapiga a Isaraelu, i le au Eperu anamua lea na taitai ese e le Alii mai le nofopoloaga i Aikupito. O lea aso ma lea aso, sa latou tauivi ai ma elemene e pei o le kiona ma timuga faalealofa lea na faapea ona vaivaia ma palapalā ai laufanua vaoa o Iowa. Sa maualuluga ma aave le tatafe o vaitafe ma auvai. O auala pefu na liu suavai ma avea o ni pala. Sa fuafua le Au Paia ia sopoia le tele o le teritori i totonu o se masina, ae i lena taimi, sa na’o le tasi vaetolu o le mamao na latou ūia.¹²

I le aso 6 o Aperila, o le lona sefuluono ai lea o tausaga talu ona faavaeina le Ekalesia, sa timuga ai le aso atoa. Sa faaalu e Polika le tele o itula i ona tulivae i totonu o le palapala, i le fesoasoani i le Au Paia a o agai atu i le ala i se nofoaga na ta’ua o Locust Creek. O iina sa fesoasoani ai o ia e faatulaga taavale solofanua, faatutu faleie, ma tātā fafie seia oo ina mautu uma le Au Paia i le tolauapiga. Sa manatu se tasi o tamaitai o lē na vaai atu ia [Polika] i totonu o le palapala, o toso ma tulei se taatavale toso e aveese mai le pala na pa’ulia ai, sa fiafia lava o ia e pei o se tupu, e ui lava i luitau na siomia ai o ia.

O lena afiafi, na taia ai le tolauapiga i timuga malulu ma timu aisa, ma faapea ona lilofia ai i le aisa. I le taeao, na maua atu ai e Viliamu Clayton o le failautusi a Polika ma o le taitai o le failipu, ua taape solo le tolauapiga. E tele faleie na mafolafola i luga o le eleele malōtiaa. Na malepe se taavale toso ona na pau i ai luga se laau. Na leai foi ni sapalai a nisi o alii o le failipu.¹³

Sa faasoa atu e Viliamu ana mea sa i ai ma lana aufaili, e ui ina sa itiiti foi ni mea a lona lava aiga. O Viliamu, o se tasi o tagata muamua o le Au Paia na faatinoina faaipoipoga autaunonofo, sa malaga faatasi ma ana avā e toatolu ma lana fanau e toafa. O le isi ona toalua o Diantha, sa iai pea lava i Navu, i lalo o le tausiga a lona tina. Sa mamafa o ia i lana pepe muamua ma sa vaivai lona soifua maloloina, lea na faaopoopo atu i le atuatuvale o Viliamu a o savalia le ala.

A o malolo le au Clayton i Locust Creek faatasi ma le Tolauapiga a Isaraelu, na fautuaina atu e Polika se fuafuaga e faatu ai se nofoaga e malolo ai i le ogatotonu o le auala e sopoia ai Iowa e mapu i ai le Au Paia seia te’a le leaga o le tau, fau ni faleoo, ma toto ni laau mo i latou o le a o mai mulimuli ane. O le a faapea ona vaai e ni isi o le Au Paia le nofoaga malolo ae toe foi atu isi i Navu e taiala atu vaega i Iowa. Ae o isi tagata uma o le tolauapiga o le a latou o atu pea i luma faatasi ma ia i le Vaitafe o Misuri.¹⁴

I le aso 14 o Aperila, na ala ai Viliamu i le po atoa e tutuli mai solofanua ma povi ia na faapea ona taape solo i le tolauapiga. I le taeao, sa manaomia lava ona moe o ia, ae na maua e se tasi o tagata i le tolauapiga se tusi na ta’ua ai Dianatha ma le fanauga o lana pepe. O lena po, na patipatia ai e VIliamu le fanauga [o lana pepe], i le usuina ma le taina o musika faatasi ma le aufaili seia oo lava i le leva o le po.

Sa lagi lelei le taeao na sosoo ai, ma na vaaia e Viliamu ni aso lelei atu i le lumanai mo le Tolauapiga a Isaraelu. O le nofo ai i lalo ma se vaitusi ma se pepa, sa ia tusia ai se viiga faamalosiau mo le Au Paia:

---

E tasi le selau o maila agai i sasae, na tulai ai Uilifoti Uitilafi i luga o le taumua o se vaa vaitafe i le Vaitafe o Misisipi, ma faataupupula atu i se meavaai i le malumalu o Navu. O le taimi mulimuli na ia vaai ai i le malumalu, sa le’i uma lava ona puipui. Ae o lea ua iai se taualuga, ni faamalama iila, ma se olo maualuga na faatu ai i luga se faailo o le tau na foliga mai o se agelu.¹⁶ Na iai vaega o le malumalu na uma ona faapaiaina mo galuega o sauniga, ma o le a le umi ae mae’a loa le fale atoa ma saunia ai e faapaiaina atoa i le Alii.

Sa matuai matautia lava le malaga foi mai a Uilifoti mai Peretania. Sa sasa e matagi ma galu malolosi le vaa agai i luma ma tua. Sa onosai pea Uilifoti, sa ma’ivasa ma faanoanoa tele. “Soo se tamaloa lava o le a faatau atu se faatoaga ae alu i le sami e ola ai,” o lana oi lea i lena taimi, “e ese la lona lagona ma a’u.”¹⁷

Sa muamua malaga ese mai Phebe mai Egelani, ma aumai ai le la fanau o Susana ma Iosefa i luga o se vaa na faatumulia i le Au Paia o e sa malaga atu i le Iunaite Setete. Na nofo umi teisi Uilifoti i Liverpool, e faamae’a nisi o mea tautupe, faasee atu le tulaga faaleautaitai o le Ekalesia i le peresitene fou o le misiona, ma talosagaina ni foai e faauma ai le fauina o le malumalu.¹⁸

Sa ia faamanatu atu i tagata o le Ekalesia e faapea, “O le fauina o le malumalu o le Atua, e tutusa lava le fiafia i ai o tagata faamaoni uma o le Au Paia, e tusa lava po o fea e i ai o ia.”¹⁹ E ui ina o le a tatau ona lafoaia le malumalu i se taimi e le mamao talu ona uma ona fausia, ae na naunau lava le Au Paia i itu uma e lua o le Vasa Atelani e faamae’a e usiusitai ai i le poloaiga a le Alii i le Ekalesia i le 1841.

Na tautino mai le Alii e ala mai ia Iosefa Samita e faapea, “Ou te tuu atu ia te outou se taimi ua lava e fausia ai se fale mo aʼu, ma afai tou te lē faia nei mea i le faaiuga o le taimi tuupoina, o le a teena outou o se ekalesia, faatasi ma o outou tagata maliliu, ua fetalai mai ai le Alii lo outou Atua.”²⁰

E ui ina sa toatele le Au Paia Peretania sa matitiva, ae sa faamalosiau atu Uilifoti ia i latou e foai atu soo se mea latou te mafaia e totogi ai mo le malumalu, ma folafola atu faamanuiaga mo a latou osigataulaga. Sa latou foai atu ma le agalelei, ma sa faafetai Uilifoti mo lo latou faapaiaga.²¹

Ina ua taunuu atu i le Iunaite Setete, sa piki mai e Uilifoti lona afafine o Phebe Amelia i Maine ma malaga atu i saute e asi ona matua, o e sa ia tauanauina latou te o atu faatasi i sisifō.²²

Ina ua taunuu atu i Navu, sa toe faatasia Uilifoti ma lona faletua ma feiloai atu ia Orson Hyde, o le aposetolo pule faamalumalu i le aai, o lē sa iai se talafou laitiiti e lipoti mai. Faatasi ai ma le Au Paia sa iai pea i Navu, ia ni isi o e sa lagonaina le lelavava ma le tuulafoaiina. Sa fesiligia foi e ni nai tagata toalaiti le mauaina e le Toasefululua o tulaga faaleautaitai i le Ekalesia. O ni isi o i latou o le tuafafine ma le uso faaletulafono o Uilifoti, o Iunesi ma Dwight Webster.²³

Sa faavauvau Uilifoti mo ni aso i lenei talafou. Sa ia aoaoina ma papatisoina ia Iunesi ma Dwight i le sefulu tausaga na muamua atu. Talu ai nei, sa laua tosina atu ai i se alii na igoa ia Iakopo Strang, o le sa faapea mai na filifilia faalilolilo o ia e Iosefa Samita e sosoo atu ia te ia. Sa sese le tautinoga a Strang, ae o ona uiga tausaafia na talitonu ai nisi o le Au Paia i Navu, e aofia ai ma Ioane Page ma Viliamu Samita, le uso laitiiti o le perofeta, ia na avea muamua ma ni aposetolo.²⁴

I le aso 18 o Aperila, sa faapea ona matuai ita ai Uilifoti ina ua ia iloaina sa taumafai Dwight ma Iunesi e faatalitonu ona matua ia mulimuli ia Strang nai lo o le o atu i sisifō. Sa valaau e Uilifoti lona aiga e faapotopoto faatasi ma ia tausalaina le perofeta pepelo. Ona aluese ai lea o ia e uta ana taavale toso.

“Ua tele naua a’u mea e fai,” sa ia tusia ai i lana apitalaaga, “ae ua laitiiti le taimi e fai ai.”²⁵

---

O le tautotogo lena, sa faataalise ai le aufaigaluega e faauma le malumalu a’o le’i oo i lona faapaiaga faalauaitele i le aso 1 o Me. Sa latou faia se fola piliki e faataamilo i le faatanoa o le vai papatisoga, faapipii laupapa teuteu i o latou tulaga, ma vali ia puipui. Sa alu le ao atoa o faia le galuega ma sa masani ona faia seia tau lava i le po. Talu ai ona sa itiiti tupe a le Ekalesia e totogi ai le aufaigaluega, o le toatele o i latou sa ositaulagaina vaega o o latou totogi ina ia mautinoa na saunia le malumalu e faapaia i le Alii.²⁶

O le lua o aso a’o lumanai le faapaiaina, na faauma ai e le aufaigaluega ona vali le potutele mo potopotoga i le fogafale muamua. O le aso na sosoo ai, na latou saluina ai i fafo le pefu ma otatoa o le potu tele ma tapena ai mo le sauniga. Sa le mafai e le aufaigaluega ona faauma nai vaega laiti o potu uma lava, ae na latou iloaina, o le a le taofia e na mea le Alii mai le taliaina o le malumalu. O le talitonu e faapea ua latou faataunuuina le poloaiga a le Atua, na latou valiina ai upu “Ua silasila mai le Alii i la tatou osigataulaga” i luga a’e o pulelaa e faasolo i puipui i sasae o le potutele o potopotoga.²⁷

O le nofouta ai i le aitalafu na latou nofo aitalafu ai i le aufaigaluega, na faasilasila ai e taitai o le Ekalesia e faapea, o le sauniga muamua o le faapaiaga o le a faia o se fuafuaga mo foai agaalofa. Sa talosagaina i latou na auai atu e foai atu se talā e fesoasoani e totogi ai le auleipa le tagolima.

I le taeao o le aso 1 o Me, na tuua ai e Elvira Stevens e sefulufa tausaga ia lana tolauapiga i sisifo o Misisipi ma sopoia le vaitafe ina ia auai i le faapaiaga. O se teineitiiti matuaoti sa le’i leva ona siitia atu lona aiga i Navu ae maliliu ona matua, ae o lea ua nonofo nei Elvira ma lona uso ua faaipoipo. Ona na leai se isi tagata o lana tolauapiga na mafai ona auai faatasi ma ia mo le faapaiaga, o lea sa alu ai na’o ia.

O le iloa ai e faapea, atonu o le a tele ni tausaga faatoa toe fausia se isi malumalu i Sisifo, o lea na faataunuuina ai e le au aposetolo ia faaeega paia o nisi o tagata talavou nofofua, e aofia ai ma Elvira. O lenei la, i le tolu o masina mulimuli ane, sa a’ea’e atu ai o ia i faasitepu e toe agai atu i faitotoa o le malumalu, ma foai atu lana talā, ma maua ai se nofoaga i totonu o le potu tele o potopotoga.²⁸

Sa amatalia le sauniga i se viiga mai se aufaipese. Ona faia lea e Orson Hyde le tatalo o le faapaiaga. “Ia foai mai Lou Agaga e mafuta iinei,” sa ia aioi ai, “ma tau ina lagona e tagata uma se faatosinaga paia i o latou loto sa fesoasoani Lona aao i lenei galuega.”²⁹

Sa lagona e Elvira le mana faalelagi i totonu o le potu. Ina ua uma le sauniga, sa toe foi atu o ia i lana tolauapiga, ae sa toe foi mai o ia mo le isi sauniga na sosoo ai i le lua o aso mulimuli ane, ma le faamoemoe ia toe lagona ai lea lava mana e tasi. Sa tuuina atu e Orson Hyde ma Uilifoti Uitilafi ni lauga e uiga i galuega o le malumalu, perisitua, ma le toetutu. Ae lei faamae’aina le fonotaga, na viia e Uilifoti le Au Paia mo le faamaeaina o le malumalu e ui lava o le a tatau ona latou lafoaiaina.

Sa ia saunoa atu, “E faitau afe le Au Paia ua maua o latou faaeega paia i totonu [o le malumalu], ma o le a le pe lava lea malamalama.” “Ua lava le mamalu lenei mo le fausiaina o le malumalu.

Ina ua uma le sauniga, sa toe foi atu Elvira i lana tolauapiga, ma toe sopoia ai le vaitafe mo le taimi mulimuli.³⁰ O le taimi lea, na faaalu e le Au Paia i Navu le taimi atoa na totoe o le ao ma le po e tapena ai ma aveese nofoa, laulau ma isi meafale seia oo ina gaogao le malumalu ma tuu atu ai i aao o le Alii.³¹

---

O ni nai vaiaso talu ona uma le faapaiaga o le malumalu, na amata agai atu ai i sisifo ia Lusia Pratt ma lana fanau teine faatasi ma se vaega o le Au Paia. O Ellen na sefulufa [ona tausaga] i le taimi lea, o Faranisisi na sefululua, o Loise sa iva, ma Ana sa lima. Sa iai ni a latou avega na toso e ni povipo’a se lua, ma ni povifafine se lua, ma se taavale toso na tumu i lavalava fou ma sapalai.

A o le’i sopoia le vaifate e ui atu i Iowa, na afe Luisa i le fale meli ma maua ai se tusi umi mai ia Addison sa tusia i le aso 6 o Ianuari, 1846—i le lima masina na muamua atu. Sa lipoti mai e Addison e faapea, o le taimi lea ua i ai o ia i Tahiti faatasi ma nisi o uo Tubuai, o le ulugalii ua faaipoipoina o Nabota ma Telii, ua latou o e fesoasoani i lona uso a faifeautalai o Peniamina Grouard i le galuega faafaifeautalai i le motuamu latalata ane o Anaa. Na ia auina mai ia Luisa le onosefulu talā ma ni upu alofa mo ia ma tamaiti.

Sa faamoemoe Addison e auauna atu i le Au Paia o le motu mo ni tausaga se tele o i lumanai, ae e le mafai ona faia e aunoa ma lona aiga. Sa ia tusia, “A mafai ona e maua soo se tusi, ma iai ni ou taimi avanoa, ou te manatu, e sili ai ona outou auai ma tamaiti i le aoaoina o le gagana Tahiti, aua o lo’u manatu, atonu o le a outou faaaogaina i totonu o ni nai tausaga.”³²

Sa fiafia Luisa i le tusi, ma sa o se mea na faateia ai ona o le fiafia o lana malaga agai atu i sisifo. Na uma timuga o le tautotogo, ma sa fiafia o ia e tietie i le solofanua i lalo o lagi manino ao aveina e se alii na faafaigaluega i ana taavale toso. Sa alapo o ia i taeao uma lava, tulituli mai ia povi na taape solo, ma fesoasoani e tutuli mai i latou i le ao. Sa iai taimi na popole ai o ia i le mamao sa malaga ese atu ai mai ona matua ma isi tagata o lona aiga, ae sa faamafanafanaina o ia e lona talitonu ia Siona. Sa ta’ua i faaaliga ia Siona o se nofoaga o le sulufaiga, o se laueleele o le filemu. O le mea lena sa manao i ai o ia i lona olaga.

“O ni isi taimi ou te lagona ai le fiafia,” sa ia tusia ai i lana apitalaaga i le aso 10 o Iuni. “Ua valaauina i matou e le Alii, ma tofia mo i tatou se nofoaga lea e mafai ona tatou ola ai i le filemu ma ia saoloto ai mai le fā’atu i o tatou faaoosala le alolofa!”³³

O le lima o aso mulimuli ane, na taunuu ai Luisa ma lana vaega i Mount Pisgah, o le tasi o nofoaga malolo tetele e lua na faatuina e le Au Paia a o agai atu i le auala i Iowa. Sa nonofo latalata le autolauapi i le auvae o maupuepue maualalalo ma malifa lea na ufitia i se togalaau o laau o aluna. E pei ona sa fuafuaina e Polika, sa nonofo le Au Paia iina i faleie po o faleoo ogalaau ma toto ai togalaau e sapalai ai meaai mo vaega o le a taunuu mulimuli ane. O isi eria o le tolauapiga na maua ai ni fanua lafumanu mo povi.

Sa filifili e Luisa se tulaga i le paolo o nisi o laau aluna mo lona aiga. Sa manaia le nofoaga, ae o luga a’e na malosi le vevela o le la i le autolauapi o le Au Paia, o le toatele o i latou na lelavāvā mai timuga ma le palapala na latou tauivi ai i lena tautotogo.

“Tau ina ia tauia i latou e le Alii mo o latou osigataulaga uma,” o mafaufauga ia o Luisa.³⁴

---

Na mamao lava i luma i le ala, na malolo ai Polika ma le Tolauapiga a Isaraelu i se nofoaga na ta’ua o Mosquito Creek, e le mamao mai le Vaitafe o Misuri. Sa latou fiaaai, e lua masina na tuai ai ma le taimi atofaina, ma matuai matitiva lava.³⁵ Ae sa maua’i lava Polika e auina atu se vaega e muamua atu i luga o Mauga Papa. Sa talitonu o ia, na manaomia ona faatini e se vaega o le Au Paia le malaga i lena vaitau, aua o le umi lava e feofeoai ai le Au Paia e aunoa ma se nofoaga mautu, o le a taumafai foi ona fili e faataapeape i latou pe poloka lona auala.³⁶

Peitai, sa silafia e Polika, o le faalavalavaina o se vaega faapea o le a afaina ai punaoa a le Au Paia. E toaitiiti na iai ni tupe po o ni sapalai faasili, ma na faatapulaa ni avanoa na tuuina mai e Iowa mo ni galuega totogi. Ina ia feola i laufanua vaoa, e toatele le Au Paia na faatau atu a latou meatotino taugata i le ala pe na galulue i soo se ituaiga galuega ia maua ai ni tupe mo meaai ma sapalai. A o agai atu le tolauapiga i sisifo ma tau leai ni tagata o nuu, o le a na ona atili faigata ai ona maua nei avanoa.³⁷

Sa mamafatū foi isi mataupu ia Polika. O tagata o le Au Paia sa le’i auai i le vaega na muamua atu, sa manaomia se nofoaga e nonofo ai mo le taumalulu. Sa mananao le au Omaha ma isi tagatanuu Moni o e sa aināina le laueleele i sisifo o le Vaitafe o Misuri, e faataga le Au Paia e tolauapi iina i le taimi o le taumalulu, ae sa mumusu sui o le malo e faataga i latou e nofoia fanua na puipuia e Initia mo se vaitaimi umi.³⁸

Sa silafia foi e Polika, o le Au Paia mamai ma limavaivai o i Navu, sa faalagolago i le Ekalesia e ave atu i latou i sisifō. Mo se taimi, sa faamoemoe ai o ia e fesoasoani atu ia i latou e ala i le faatau ese atu o meatotino taua i Navu e aofia ai le malumalu. Ae e oo ane i le taimi lea, e le’i faamanuiaina lava lenei taumafaiga.³⁹

I le aso 29 o Iuni, na iloa ai e Polika e toatolu ni alii ofisa mai le Fitafita a le Iunaite Setete na o mai i Mosquito Creek. Na faasilasila e le Iunaite Setete le taua ma Mekisiko, ma na faataga e Peresitene James Polk ia alii e saili se autau e toa lima selau o le Au Paia mo se osofaiga faamiliteli i le gataifale o Kalefonia.

O le aso na sosoo ai, sa talanoaina ai e Polika faapea ma Heber Kimball ma Willard Richards le talafou. Sa le’i iai se finauga a Polika ma Mekisiko, ma o le manatu e uiga i le fesoasoani atu i le Iunaite Setete na oso ai lona le fiafia. Ae e mafai ona avea Sisifō ma teritori o Amerika pe afai e manumalo le Iunaite Setete i le taua, ma o le fesoasoani i le fitafita e mafai ona faaleleia ai le faiā o le Au Paia ma le atunuu. Ma le mea e sili ona taua, o le totogi o alii e lesitalaina e mafai ona fesoasoani e faatupe ai e le Ekalesia lana malaga atu i sisifō.⁴⁰

Sa talanoa Polika ma alii ofisa i le taimi lava na latou taunuu ai. Sa ia iloa ai, na oo mai o latou faatonuga ina ua faalogo Tomasi Kane, o se alii talavou na masani lelei i le Gataifale i Sasae, e uiga i le tulaga pagatia o le Au Paia ma faailoa atu Jesse Little i taitai taua i Uosigitone DC. Ina ua mavae ni talosaga, na feiloai Jesse ma Peresitene Polk ma tauanau o ia e fesoasoani i le Au Paia ia me’i atu i sisifō e ala i le lesitalaina o nisi o i latou i le auaunaga faafitafita.

O le vaaia ai o aogā o le tuutuuga, na faamaonia ai ma le loto atoa e Polika ia faatonuga. Sa ia tautino atu, “O le ofo muamua lenei ua tatou maua mai i le malo e manuia ai i tatou,” sa ia tautino atu ai. “Ou te fautuaina atu e tatau ona faapotopoto mai volenitia e lima selau, ma o le a ou faia le mea sili e vaai ai e aumai uma o latou auaiga, i le mamao e mafai ona oo i ai lo’u malosiaga, ma fafaga i latou pe i ai foi ni a’u mea e ai.”⁴¹

---

Sa matuai ita lava Drusilla Hendricks i le faaiuga a Polika e felagolagomai ma le Iunaite Setete. O lona toalua o Iakopo, na fana lona ua i se fetauiga ma le au Misuri i le 1838, ma na faapea ona pe ai se vaega o lona tino. E pei foi o isi i le tolauapiga, sa tiga pea o ia i le malo ona o le le fesoasoani i le Au Paia i lena taimi. E ui a sa lava le matua o lana tama tama o Viliamu e volenitia ai mo le autau, ae sa le’i manao ia e auai atu i ai o ia. Faatasi ai ma le pe o se vaega o le tino o lana tane, sa faalagolago ai o ia i le fesoasoani atu a lana tama tama.⁴²

Sa asiasi atu le au saili fitafita i le tolauapiga i aso uma lava, na masani ona o atu faatasi ma Polika po o isi aposetolo. Na molimau atu Polika, “Afai tatou te mananao i le avanoa e o atu ai i mea e mafai ona tatou tapuai ai i le Atua e tusa ai ma o tatou lava loto fuatiaifo, e ao ona tatou faatuina se autau.”⁴³ Na toatele le Au Paia na folo lava lo latou feita ae lagolagoina le taumafaiga, ae sa le mafai e Drusilla ona talia le valavala ai ma lana tama tama.

O isi taimi na musumusu atu ai le Agaga ia te ia, “Ua e fefe e faalagolago i le Atua o Isaraelu? Pe le’i i ai faatasi ea o Ia ma oe i ou tofotofoga uma? Pe le’i tuuina atu ea e Ia ou manaoga?” Na te faailoaina atu le agalelei o le Atua, ae a ona manatua le le alolofa o le malo, ona toe oso a’e ai lea o lona ita.

I le aso e malaga ese atu ai le autau, sa alapo ai lava Viliamu e faapotopoto mai povi. Sa vaavaai atu Drusilla ia te ia ao savali atu i vao uumi ma le susū, ma na popole o ia ina ne’i tele atu le afaina e faia ia te ia e le le lava o lona faatuatua nai lo o le lelei. E ono lavea o ia ao malaga i le auala faatasi ma lona aiga e pei foi ona faigofie ona lavea pe a savavali faatasi ma le autau. Ma afai ae tupu lena mea, o le a toe salamo o ia i le faanofo o [Viliamu].

Sa amata e Drusilla le ti o le taeao, ma le le mautinoa po o le a le mea a fai ia Viliamu. O le pe’a atu i luga o le taavale toso e aumai se falaoamata, sa ia toe lagonaina foi le musumusu a le Agaga: Pe le’i manao ea o ia i faamanuiaga silisili a le Alii?

“Ioe,” sa ia fai atu leotele ai.

“Ia e faapefea la ona e maua e aunoa ma le faia o se osigataulaga maoae?” na fesili mai ai le Agaga. “Tuu lau tama tama e alu i le autau.”

“Ua fai si tuai tele,” na ia fai atu ai. “O le a latou savavali ese atu i le taeao nei.”

Na toe foi mai Viliamu, ma na faapotopoto le aiga mo le malutaeao. A o faamanuia e Iakopo meaai, sa faateia Drusilla ina ua faasalaveia e se tamaloa le tolauapiga. “O mai alii” sa ia alaga mai ai. “E le’i lava alii i le autau.”

Na pupula a’e mata o Drusilla ma vaaia ai Viliamu o faataupupula atu ia te ia. Sa ia maitauina ona foliga, ma taulotoina ia vaaiga taitasi. Sa ia iloaina o le a auai atu o ia i le autau. “Afai ou te le toe vaai ia te oe seia oo i le taeao o le toetutu,” sa ia mafaufau ai, “o le a ou iloa lava oe la’u tama e.”

Ina ua uma le malutaeao, sa faapea ona tatalo toatasi Drusilla. Sa ia augani atu, “Ia faasaoina lona ola, ma ia toe faafoi mai o ia ia te a’u ma i tagata auai o le Ekalesia.”

“O le a faia lava ia te oe,” sa musumusu mai ai le Agaga, “e pei ona sa faia ia Aperaamo ina ua ia ofoina atu Isaako i le fata faitaulaga.”

Sa su’e e Drusilla ia Viliamu, ma maua atu o loo saofai i totonu o le taavale toso, o loo punou ma uu lona ulu. “E te fia alu tou te o ma le autau?” sa ia fesili atu ai. “Afai e te fia alu, na ou maua se molimau o le mea sa’o lou alu.”

“Na saunoa mai Peresitene Iaga, e mo le faaolataga o lenei nuu,” sa fai mai ai Viliamu, “ma atonu e sili ai le fai i ai o so’u sao e pei o soo se isi lava.”

“Sa ou taofia mai oe,” na fai atu ai Drusilla, “ae afai e te fia alu, o le a ou le toe taofia lava oe.”⁴⁴