O Afeafe o le Alii

Ia Setema 13, 1857, sa toso taavale toso a Johan ma Carl Dorius i le Aai o Sate Leki a o tafatafa ane a laua āvā, o Karen ma Elen. I le uma ai ona tia’i nisi o ato sa ova i le auala e faamāmā ai a latou uta, sa latou ulufale mai ma la latou vaega i le aai i o latou ofu masaesae sa latou laeiina mo le tele o vaiaso. Sa suitulaga e nisi o tamaitai o latou seevae masaesae i ie mafiafia sa fusi ai o latou vae. E ui i lea, i le mavae ai o le tele o masina i luga o le ala, sa faafetai le aumalaga i lo latou i ai i Siona ma mitamita e faalealea le fu’a o Denmark mai la latou taavale toso na pito i luma.¹

A o malaga mai le aumalaga i le ala i le aai, sa aumaia i fafo e le Au Paia keke ma susu e faafeiloai ai i latou. E le i umi ae iloa atu e le au uso Dorius lo la tamā i le lotolotoi o tagata. Sa faafeiloai e Nikolai i la’ua ma le olioli ma faailoa atu lana āvā fou, o Hana Rasmusen, o lē e malaga mai foi i Denmark. Sa toso atu e le au uso ma o la aiga a latou taavale toso i se fanua o tolauapiga i le aai, ave i lalo uta o nai a latou meatotino, ma mulimuli ia Nikolai ma Hana i se fale laitiiti, mafanafana i le pito i saute o le taulaga.²

Sa malaga agai i sisifo Nikolai ma Hana i le vaega lava lea e tasi o taavale solofanua i le lua tausaga talu ai. Sa faaipoipo Hana i le taimi lena, ae sa tuulafoaia e lona toalua i laua ma lana tama talavou, o Lewis, i luga o le ala. I le malamalama ai i le tiga o se faaipoipoga le faamanuiaina, sa tiga alofa ai Nikolai ia te ia. Sa faamauina i laua i le Fale o Faaeega Paia i le aso 7 o Aokuso, 1857, ma vave ona tauave e Lewis le igoa o Dorius mo ia lava.³

A o malolo Johan, Carl, ma a la āvā mai la latou faigamalaga, sa sauniuni le Au Paia i le teritori atoa mo le oo mai o le vaegaau. I le lē tuua ai o se avanoa, sa folafola atu ai e Polika Iaga le tulafono faamiliteli ia Setema 15, ma tuuina atu se folafolaga e faasaina ai le ulufale mai o le vaegaau i le teritori. E ui lava sa finau mai avefeau a le vaegaau faapea o loo malaga mai vaegaau tau lava ina faatuina se kovana faateritori fou, sa asiasi atu sipai a le Au Paia i le tolauapiga a le vaegaau ma faalogo ai i fitafita o tala faamaualuga e uiga i mea o le a latou faia i le Au Paia pe a taunuu mai i Iutā.⁴

I le atuatuvale ai i le manatuaina o militeli ma vaega a tagata faatupu faalavelave o veteina fale, susunuina nofoaga faato’a, ma fasiotia le Au Paia i Misuri ma Ilinoi, sa saunia Polika e o ese mai le vanu ma faaumatia le Aai o Sate Leki pe afai e osofai mai le vaegaau. “Ae ou te le i mafatia i mea sa ou oo i ai i taimi ua mavae,” sa ia folafola atu i le ogatotonu o Setema, “o le a leai se fale se tasi, poo se futu se tasi o laupapa, po o se fasilaau, po o se laau, po o se fasi mutia ma le vao o le a totoe e ono pa’i mai i ai o tatou fili.”⁵

Sa faaauau ona saunoa o ia e uiga i lea mataupu i aso a o faasolo atu i le konafesi o Oketopa. “Ia tatou savavali i mataupu a lo tatou Faaola,” sa ia ta’u atu i le Au Paia. “Ou te iloa o le a faasa’oina mea uma lava, ma o se Atua e i ai le poto uma, ma pulea mea uma o le a aumaia i tatou i le manumalo.”⁶

E ui lava na la le tautatala i le faaPeretania, ae sa auai lava Johan ma Carl Dorius i se konafesi aoao mo le uluai taimi i le aso 7 o Oketopa. I le faaiuga o le fonotaga, sa faia e Polika le tatalo faaiu. “Faamanuia Lau Au Paia i vanu o mauga,” sa ia tatalo ai. “Faalafi i matou i afeafe o le Alii, lea ua E faapotopotoina i ai Lou nuu, lea ua matou malolo ai i le filemu mo le tele o tausaga.”⁷

I le tasi o le vaiaso mulimuli ane, ae siitia atu Nikolai ma Hana i Fort Ephraim i Sanpete Valley, lea sa nonofo ai afafine o Nikolai o Augusta ma Rebekke. I le taimi lava lena, sa nonofo ai Johan ma Karen faatasi ma Carl ma Elen i le aai. E pei lava o le toatele o le Au Paia sa malaga mai i le vanu, sa toe papatisoina i latou e faafou ai a latou feagaiga. Sa amata foi ona sauniuni i latou e maua sauniga o le malumalu i le Fale o Faaeega Paia.

Sa i ai foi Johan ma Carl sa sauni e puipuia le aai.⁸

---

E tusa o le taimi lava lea, sa feiloai ai Ioane D. Lee ma Polika Iaga ma Uilifoti Uitilafi i le Aai o Sate Leki e lipoti mai le faalavelave lea sa tupu i Mountain Meadows. O le tele lava o mea sa ta’u atu e Ioane ia i laua e uiga i le vaega a Arkansas e taufaasesē. “O le toatele o i latou e mai i le vaega o tagata faatupu faalavelave i Misuri ma Ilinoi,” sa ia pepelo atu ai. “A o latou malaga atu agai i saute, sa latou upuleagaina Polika Iaga, Heber C. Kimball, ma le faauluuluga o le Ekalesia.”⁹

Sa ta’u soo foi e Ioane se tala salalau sesē faapea sa faa’onanāina e le aumalaga ia lafumanu ma faatupuina le ita o tagata Paiute. “Sa latou tau ma Initia mo le lima aso seia fasiotia uma o latou alii,” sa ia fai mai ai, ae leai ma se tala sa faia e uiga i le auai ai o le Au Paia. “Ona latou osofa’i lea o o latou fale taavale ma tatipi fa’a’ī o o latou fafine ma tamaiti, vagana ai le toavalu pe sefulu tamaiti ia sa latou aumai ma faatau atu i tagata papa’e.”

Sa le ta’ua e Ioane lana ia lava matafaioi sa fai i le osofa’iga, ma sa ia fai mai sa ia faato’ā alu lava i le laufanua ina ua uma le faalavelave e fesoasoani e tatanu tino. “O se galuega e ogaoga ma matautia le leaga,” sa ia lipoti ai. “O le ea atoa sa faatumulia i se manogi leaga matautia.”

“O se mea faamomoiloto,” sa saunoa ai Polika ma lona talitonu i le lipoti.¹⁰ Sa tusia e Ioane lana tala o le faalavelave i le lua masina mulimuli ane ma auina atu i le Aai o Sate Leki. Sa aofia ai i le ripoti aloaia a Polika e auina atu i le komesina o mataupu tau Initia i Uosigitone DC ni vaega uumi mai lea tusi e uiga i le faalavelave.¹¹

---

I le taimi lava lea, sa salalau atu ai tala o le faalavelave i Kalefonia. I totonu o le masina o le faalavelave, sa maua ai i se nusipepa a Los Angeles se tala auiliili muamua e uiga i le faalavelave.¹² Sa le i umi ae maua foi e isi nusipepa le tala.¹³ O le tele lava o ia lipoti sa taumate faapea sa aafia ai le Au Paia i le osofa’iga. “O ai lava sē e matuā tauaso ma lē vaai i lima o Mamona o loo pisipisia i lenei toto?” sa fesili ai se tasi tusiga.¹⁴

I lona lē iloa ai o le vaega autu a le Au Paia o le Aai o Cedar i le fasiotiga tele, sa vaai ai Siaosi Kanona i nei lipoti ma le inoino. I lana tusiga o le faatonu o le Faatulagaga i Sisifo, o le niusipepa a le Ekalesia i San Francisco, sa ia tuua’ia ai le au tusitala i le faatupuina o le ita faasaga i le Au Paia. “O le faaauau pea o lenei taufaaleaga ma le faateleina o moliaga sesē,” sa ia tusia ai, “ua matou lelavavā lava faalogo i ai. Matou te iloa o Mamona i Tesareta o ni tagata galulue, filemu, o tagata e matata’u i le Atua, ma ua matuā ogaoga le sauaina ma le ulagia.”¹⁵

E tusa o le taimi lea, sa amata ona toe foi mai faifeautalai mai le lalolagi atoa, e tali ai le valaau a Polika Iaga e fesoasoani i o latou aiga ma puipuia Siona faasaga i le vaegaau. Ia Oketopa 22, sa taunuu mai ai Iosefa F. Samita e sefuluvalu tausaga ma isi faifeautalai mai le misiona a Hawaii i le ofisa i le Western Standard e aunoa ma se sene apa. Sa avatu e Siaosi ia Iosefa se peleue ma palanikeke mafanafana ma auina atu o ia ma ana soa i la latou malaga.¹⁶

E sili laitiiti atu i se masina mulimuli ane, i le aso 1 o Tesema, sa taunuu ai Orson Pratt ma Ezra Benson i San Francisco faatasi ma faifeautalai mai le misiona a Peretania. I le iloa ai sa folafola e le peresitene o le Iunaite Setete o le Au Paia o loo fouvale ma tetee i le mālō, o lea sa malaga ai aposetolo i lalo o suafa ese ina ia aloese mai le iloa o i laua i le ala i Iutā. I le aai, sa laua asiasi atu ia Siaosi ma uunaia o ia e toe foi ma i laua i Siona.

Faatasi ai ma le tele o le ita faasaga i le Au Paia i Kalefonia, sa lē manaomia e ia se uunaiga. Ua maea ona ia lolomia le Tusi a Mamona i le gagana Hawaii, o se tasi o faamoemoega autu o lana misiona. “Ou te tuua San Francisco e aunoa ma sina lagona o le faanoanoa,” sa ia tusia i lana tusi faamaumau.¹⁷

I le taimi lea, o le toatele o le Au Paia, i le faalogo ai e i ai vaega o tagata o loo osofaia tagata o le Ekalesia e tauia ai le fasiotia o tagata i Mountain Meadows, sa sosola ese i vaega laiti mai Kalefonia.¹⁸ Sa maua se galuega a Iosefa F. Samita o le aveina o ni povi agai i Iuta. I se tasi aso, na tietie mai ni tagata i le tolauapiga ma taufaamata’u e fasiotia soo se “Mamona” latou te maua ao ia aoina fafie.

O nisi tagata i le tolauapiga sa lalafi i le vaovao i tafatafa o se vaitafe. Sa toeitiiti foi sola Iosefa i le vao, ae sa ia taofia ia lava.¹⁹ Sa i ai se taimi sa ia faamalosiau ai i lona tuafafine o Mareta Ana ia “avea o se Mamona, i le matuā atoatoa.”²⁰ Pe le tatau ea ona ia faia foi faapea?

Sa savali Iosefa i le tolauapiga ma fafie o loo i ona lima. Sa tietie mai se tasi o tagata tietie ia te ia ma se laaumalosi i lona lima. “O oe o se Mamona?” sa ia fesili malosi ai.

Sa vaai sa’o Iosefa i ona mata, ma lona talitonuga o le a fana ia e le tagata. “Ioe, alii!” o lana tala lea. “Lolomi i le fulumamoe. Lanu moana moni, e ati atoatoa.”

Sa pupula mai le tagata ia Iosefa, ma le lē mautonu. Sa tuu i lalo lana laaumalosi ma foliga faapei ua pē le tino mo sina taimi. “Faatalofa, alii talavou,” sa ia fai mai ai loa, ma aapa mai mo lona lima. “Ua ou fiafia e feiloai i se tagata e puipui i ona talitonuga maumaututu.”

Ona liliu ai lea o ia ma isi au tietie ma tietie ese atu ma le tolauapiga, ma na faafetai Iosefa ma le vaega atoa i le Alii mo le laveaiina saogalemu o i latou mai faalavelave.²¹

---

A o tuua i le taimi lava lea e le toatele o le Au Paia Kalefonia mo Iutā, sa le i saunia isi e o ese. O nisi foi o aiga sa fausia fale ma pisinisi faamanuiaina i San Bernadino, o le nofoaga faato’a sili ona telē a le Au Paia Kalefonia. Sa latou mitamita i a latou faatoaga ma togalaau matagofie. Sa leai seisi na naunau e vaai atu i tausaga e tele o galuega faigata ua faamaimau.²²

Faatasi ma i latou sa i ai Atisone ma Luisa Pratt, o e sa nonofo i le taulaga talu na foi mai i Motu o le Pasefika i le 1852. Sa naunau Luisa e toe siitia, e tusa lava po o le a lona faatauaina o lona fale ma lona togalaau i Kalefonia. Ae sa le fia alu Atisone. Sa palasi mai pei se avega mamafa i ona luga le faalavelave i Iutā, ma sa faasolosolo lava ina ita.

Sa feagai Atisone ma ni tulaga o tulaga o le lē fiafia i le lima tausaga ua mavae. Sa ia taumafai e auauna i se isi misiona i le Pasefika i Saute, ae sa faasaina o ia e le malo puipuia i Tahiti mai le tala’i atu. O le isi mea, o lana soa muamua atu o Peniamina Grouard, sa se’e ese atu mai le Ekalesia.²³

Sa sili foi ia Atisone le tau taumafanafana o Kalefonia i le tau femoumoua’i o Iutā. Ma sa matuā faamaoni o ia i le Iunaite Setete. Afai e osofa’ia e fitafita Amerika ia Iutā, sa le i manatu o ia e mafai ona ia tau ma i latou ma se loto lelei.

Sa popole Luisa i le lē manao o ia e malaga ese. O la laua fanau teine matutua e toatolu ia ua faaipoipo. O le toalua o i latou, o Elena ma Loisi, sa fuafua e malaga i Iutā ma a laua tane. O le afafine laitiiti, o Ana, sa manao foi o ia e alu. Na o Faranisisi ma lana tane o le a nonofo i Kalefonia.²⁴

I le po, a o momoe uma San Bernadino, sa alu soo lava Luisa i fafo e fui laau o lana togalaau, ia sa amata ona fua mai. “Pe tatau ea ona ou alu ae tuua i latou?” sa ia tuufesili faalemafaufau ai. Agai i matū, sa taamilo se auala o le mato agai i luga i le mauga pogisa i le tumutumu o se ala maualuga. I le isi itu o le mauga sa taoto ai le faitau selau o maila o toafa mamā. Sa lagona e ia, o le filifili e faia le faigamalaga faigata i Iutā e ono faigofie pe ana faapea e naunau atu Atisone e alu.²⁵

Ao tomanatu o ia i le filifiliga o i ona luma, sa lagona e Luisa lona fatu o tātā ma le alofa mo le Ekalesia. I lona papatisoga, sa tauto o ia e faatasi atu o ia lava ma le Au Paia. Ma sa ia iloa afai e filifili tagata o le Ekalesia e o atu i o latou lava ala, o le a vave ona avea i latou ma nuu o tagata ese. Sa manino mai lana filifiliga. O le a toe foi o ia i Iutā.

Sa malaga Luisa ma Ana i le amataga o Ianuari faatasi ma Elena, Loisi, ma o la aiga. E leai lava se mea na fai atu ai Luisa sa ono tosina ai Atisone e malaga ma i latou. Sa na o na ia fai atu lava o le a ia faatasi atu ma ia i le vanu i le tausaga e sosoo ai, atonu o le a avatu ai faatasi ma Faranisisi ma lana tane ma ia. Ona malaga ai lea o ia ma lona aiga i luga o le mauga ma faamautinoa e i ai so latou nofoaga i le vaega o taavale solofanua.

I le tele o aso mulimuli ane, sa tagi lotulotu lava Luisa ma lana fanau tamaitai mo o latou aiga pele ua tuua.²⁶

---

E oo atu i le faaiuga o Mati 1858, ua tolauapi vaegaau a le Iunaite Setete, lea sa i lalo nei o le ta’ita’iga a General Albert Sidney Johnston, i laina tuaoi o le Teritori o Iutā. I le taumafai ai e faagesegese le osofaiga a le vaegaau, sa galulue ai le militeli a le Au Paia i se vaega o le tautoulu e osofa’ia sapalai a le vaegaau ma susunu taavale solofanua ma ‘olo. O ia osofa’iga sa matuā lē fiafia ai ma faalumaina ai fitafita, o ē sa alu le taumalūlū o leiloga se auala sa taumafai ai e nonofo i le kiona i tafatafa o a latou taavale solofanua ua liu malala, ma ola i ni nai meaai le lava ma fetuu le Au Paia.

I lena taumalūlū, sa malaga mai ai foi i le Aai o Sate Leki ia Tomasi Kane, o le uo faatuatuaina a le Au Paia, lea sa ui mai i se malaga lamatia i le sami agai i Kalefonia e ui atu i le Isthmus o Panama ona ui mai lea i luga o le laueleele i Iutā. Faatasi ai ma le lagolago lē aloaia a Peresitene James Buchanan, sa feiloai ai o ia ma Polika ma isi ta’ita’i o le Ekalesia a o le i alu i tolauapiga a le vaegaau e taumafai e feutagai mo le filemu. Ae peitai, sa ulagia e ta’ita’i o le vaegaau le talanoa a Tomasi mo le filemu.²⁷

“Ua finau o tatou fili ina ia tineia i tatou mai le olaga pe afai latou te mafai,” sa saunoa atu ai Polika i le Au Paia i se konafesi faapitoa i le Aai o Sate Leki.²⁸ Ina ia laveai ola ma atonu e manumalo ai i le alofagia mai o i latou e ni uo faamoemoeina i setete i sasa’e, sa ia faasilasila atu ai le fuafuaga e siitia le Au Paia o loo nonofo i le Aai o Sate Leki ma eria faataamilo i Provo ma isi nofoaga faato’a taumamao i saute.²⁹ O le gaoioiga lototele o le a toe fefulisa’i ai olaga o le toatele o tagata o le Ekalesia, ma e le i matuā mautinoa foi e Polika pe o le filifiliga sa’o lea ua fai.

“’E mafai ona sesē se perofeta po o se aposetolo?’ Aua le fesili mai ia te a’u soo se fesili faapea, auā o le a ou ioeina i taimi uma lava,” sa ia folafola atu ai. “Ae ou te lē ioeina faapea ou te fuafuaina le ta’ita’i sesēina o lenei nuu i le lautele o se lauulu e tasi mai le upu moni, ma ou te le faia ma le iloa se sesē, e ui atonu ou te faia sesē e tele.”³⁰

Sa talitonu Polika e sili atu ona lelei le faia o le filifiliga mautū nai lo o le tulaga lamatia o le toe onosaia foi e le Au Paia o mea matautia sa latou feagai ai i Misuri ma Ilinoi. I ni nai aso, sa ia valaauina ai aiga e lima selau e siitia loa i saute ma totō faatoaga mo le afe ma afe o le Au Paia o le a mulimuli atu. Sa ia auina atu foi alii e su’e se nofoaga fou e faato’a ma faatonu le Au Paia i taulaga i le itu i saute e saunia e talia le au faaaunuua.³¹ I se taimi vave lava sa uta ai taavale solofanua a le Au Paia i le Vanu o Sate Leki ma sauni e malaga ese.³²

I ni nai vaiaso mulimuli ane, ae taunuu ane Alfred Cumming, le kovana tofia fou o le Teritori o Iutā, i le Aai o Sate Leki i le valaaulia a Tomasi Kane. Mo se faailoga o le filemu, sa ia malaga mai e aunoa ma se faafeao mai le vaegaau.³³ O Alfred sa limasefulu lima tausaga o lona matua ma sa auauna i le mālō o le Iunaite Setete i le tele o vaega eseese i le taimi o lana galuega. Sa foliga mai foi e lē ia te ia uiga lē fiafia masani i le Au Paia.

I lona ulufale mai ai i le Aai o Sate Leki, sa ia vaai ai i tagata o uta a latou meaafale ma oloa i a latou taavale solofanua, faapotopoto faatasi a latou lafu manu, ma malaga agai i saute. “Aua tou te o! O le a lē afaina outou.” Sa tagi atu ai Alfred ia i latou. “O le a lē avea a’u ma kovana pe afai tou te lē mananao ia te a’u!”³⁴ E le i suia e ana upu o latou mafaufau.

A o i ai i le Aai o Sate Leki, sa suesueina e Alfred ma Tomasi nisi o moliaga o le fouvale ia sa faia faasaga i le Au Paia ma feiloai ma Polika ma isi ta’ita’i o le Ekalesia. Ina ua mavae ni nai aso, sa faamalieina Alfred faapea o moliaga sa faateleina.³⁵

I le sili atu ma le vaiaso talu lona taunuu mai, sa ia saunoa atu ai i se faalapotopotoga i le Aai o Sate Leki. “Afai ou te sesē i la’u pulega,” sa ia ta’u atu i le Au Paia, “ou te manaomia, a’u uo e, o le a outou o mai ma fautua mai ia te a’u.” Sa ia ioeina faapea sa matuā sesē lava tala e uiga i le Au Paia i fafo atu o Iutā ma folafola atu o le a faia ona tiutetauave i le faamaoni atoatoa.³⁶

Ina ua maea lana saunoaga, sa popole pea lava le Au Paia, ae sa tulai Polika ma faaleo atu lana lagolago. O se faafeiloaiga e le i matuā fiafia tele, ae sa i ai le mafuaaga sa faamoemoe ai Alfred o le a talia o ia e le Au Paia o lo latou kovana fou.³⁷

---

E ui lava i upu faamautinoa a le kovana, ae o le auala i saute agai i Provo sa matuā faatumulia i taavale solofanua, taavale pasese, o lafu manu mo le fasefulu maila pe sili atu.³⁸ Sa nonofo le aiga o Polika i ni nai fale i Provo. O isi o le Au Paia sa le iloa po o fea o le a nonofo ai i latou ina ua taunuu i nofoaga faato’a i saute. Sa lē lava ni fale mo tagata uma, ma o nisi o aiga sa leai se mea e nonofo ai vagana i totonu o taavale solofanua ma faleie. Ma faatasi ai ma vaegaau o loo malaga ane pea, sa toatele tagata na tuufesili po o le a se vave o le a latou vaaia ai le alu a’e i luga o le asu mai le Vanu o Sate Leki.³⁹

I le aso 7 o Me, sa malaga ai Mareta Ana Samita ma le tina o lona toalua ma le aiga atoa o Smoot i se nofoaga sa taua o le Pond Town, e tusa o le 15 maila i saute o Provo.⁴⁰ A o le i tuua le Aai o Sate Leki, sa tuu e Epikopo Smoot ni paelo se lima o oge o pulufana i le faavae o lona fale e faafaigofie ai ona faaumatia pe afai e osofa’ia e le vaegaau le aai. O isi tagata o le Uarota a Sugar House sa mulimuli atu i le aiga o Smoot agai i Pond Town, ma sa vave ona fautuaina e Epikopo Smoot ma ona fesoasoani le faatuina o se uarota fou iina.⁴¹

O le siitia ese sa faalavelavea ai galuega masani a Mareta Ana o le su’isu’i ma le lalagaina o lavalava, tatauina o susu povi, gaosia o pata, a’oa’o atu i le aoga, ma fesoasoani i le tina o lona toalua e aoao e faitau ma tusitusi. Ae sa maua ai foi e ia ma isi tagata o le aiga galuega fou e fai.⁴² Sa faapotopoto le Au Paia mai Pond town ma mai isi nofoaga faato’a e latalata i le vai, sa fausia fale, totoina faatoaga ma togalaau, ma faatuina faleoloa ma fale vili saito.⁴³

Sa agi malulu mai matagi o le tautotogo muamua, ma sa lē mafai e fale leaga lē mautū ona taofi i fafo elemene.⁴⁴ O vai leaga ma le utiuti o sapalai sa malaia ai nofoaga faato’a lē mautū, ae sa faamalieina lava le toatele o le Au Paia i le o ese mai le vaegaau. I le āluga o taimi sa latou fetuunai ma faamasani ai i o latou nofoaga fou.⁴⁵

O le toatele lava o le aiga o Mareta Ana i le itu a Samita sa malaga i saute, ae o lona tuagane o Iosefa, faato’ā foi mai lava i Hawaii, sa nofomau i le Aai o Sate Leki e auauna i le militeli ma isi alii talavou, e aofia ai Johan ma Carl Dorius. “E laitiiti pe leai foi se mea o ou faia iinei i le taimi nei,” sa lipoti atu ai Iosefa i se tusi. “O le aai, o fale, ma le atunuu e foliga ua le nofoia ma tuufua.”⁴⁶

Sa laitiiti se tala sa maua e Mareta Ana mai lona toalua, o Viliamu, o lē sa i ai pea i le misiona i Egelani. Sa gata lava lana tusi mai ia te ia i le faaiuga o Novema 1857, ina faato’ā uma lava ona valaau e Polika Iaga faifeautalai e foi mai. “Le pelē Mareta, ua tumu lo’u mafaufau i tomanatunatuga, ma e matuā ou le iloa lava le mea e amata ai,” na tusi atu ai Viliamu. “Mai faamoemoega o le taimi nei, o le a vave ae ou sopo’ia le ala faigatā i lo’u aiga i Sisifo.”

“O lea tofā, la’u pele,” sa faaopoopo atu ai, “seia ta toe feiloai.”

I lana tusi, sa faailoa mai e Viliamu o le a foi mai o ia i le tautotogo. Ae ua toeitiiti uma le tautotogo, ae e le i vaai lava Mareta Ana i se faailoga o ia.⁴⁷

---

Ae le i siitia i saute, e tusa e valu afe tagata sa nonofo i le Aai o Sate Leki. I le ogatotonu o Iuni, ua tusa na o le afe limaselau tagata sa totoe. O le tele lava o fale ma faleoloa sa tuua ma sa tu’itu’i i laupapa o latou faitotoa ma faamalama. Sa lanu meamata ma matagofie le lauusiusi o togalaau a le Au Paia e ui lava i le leai o se tausiga. O nisi taimi pau lava le leo i le aai o le leo itiiti o le tafe o le vai i alavai o loo laina ai i auala.⁴⁸

Sa taunuu mai se komisi o le filemu a le malo e tusa o le taimi lea ma ofo atu ia Polika Iaga ma le Au Paia le faamagaloga mai le peresitene mo a latou soligatulafono, po o a lava, e fesuiai ma lo latou usiusitai i le mālō. Sa le i talitonu le Au Paia sa latou faia ni soligatulafono, ae ui i lea sa latou taliaina lava le faamagaloga.

I le Iunaite Setete i sasa’e, sa faaauau pea ona lē faatuatuaina ma lē malamalama tagata i le Au Paia. Ae talu ai o lea sa asiasi mai alii ofisa o le malo i Iutā ma sa filemu lava ona tuuina atu e Polika lona tofi kovana ia Alfred Cumming, o le toatele lava o tagata i sasa’e sa le toe talitonu o fouvale le Au Paia.⁴⁹ O faatonu o nusipepa o ē sa faitioina Polika Iaga sa faitioina nei Peresitene James Buchanan.

“O le taua a Mamona e le fesiligia o se aofaiga tele o mea sesē mai le amataga e tau i le faaiuga,” sa tusi ai se tasi tusitala. “Po o le a lava le auala tatou te tilotilo i ai, o se taaofa’iga o mea sesē faavalevalea.”⁵⁰

I le aso 26 o Iuni, i le 1858, sa savavali mai ai le vaegaau i le Aai o Sate Leki. Sa foliga mai le nofoaga o se taulaga tuufua. Sa ola le vao i auala ma luma o faitotoa o fale. A o le i o ese atu, sa tatanuina e le Au Paia le faavae o le malumalu e puipuia ai mai fitafita faomea. Ina ua pasi atu le vaegaau i le fanua o le malumalu, sa latou vaai atu e pei o se fanua sa suatia.⁵¹

---

I le faaiuga o le Taua a Iutā, e pei ona sa iu ina lauiloa ai le faalavelave, sa faamalosiau atu Polika Iaga i tagata uma e toe foi i o latou fale. E toatele le Au Paia sa toe foi i mātū i le amataga o Iulai. I se vaega vaapiapi lea sa vaeluaina ai e mauga le Vanu o Iutā ma le Vanu o Sate Leki, sa latou vaavaai atu ai i le vaegaau o loo savavali agai mai ia i latou. Sa agai atu le vaegaau i Camp Floyd, o se tolauapiga fou a le militeli i se nofoaga maotua i le eria e taua o Cedar Valley, e fasefulu maila saute i sisifo o le Aai o Sate Leki.⁵²

A o pasi atu le vaegaau e latalata i le Au Paia, sa sauaina e nisi o fitafita ia tamaitai talavou po o alii o ē sa malaga i taavale toso ma a latou āvā e tele. Na iu lava ina fe’oma’i le auala, o lea sa faatalitali ai le Au Paia o loo toe foi mo le tolu itula se ia pasi le vaegaau. Ina ua faato’ā avanoa le auala, sa faaauau ai loa le Au Paia i o latou aiga.⁵³

O le siitia atu i saute sa faataapeapeina ai le Ekalesia e pei o ni nutiga falaoa i vanu uma i saute, ma o le a tele se taimi ma mea manaomia e toe faapotopoto mai ai i latou i mātū. A o toe foi atu le Au Paia i o latou aiga, sa latou maua atu o latou fale, faatoaga, ma galuega lautele ua matuā tulaga faaletonu. E tele uarota sa le toe faia. O le tele o Aualofa ma Aoga Sa sa matuā ta’apeape lava.⁵⁴

Ina ua tuua e le aiga o Smoot ia Pond Town i le ogatotonu o Iulai, sa aveina e Mareta Ana ni solofanua mo matua o lona toalua. I le aso 12 o Iulai, a o ia taamilo i le mauga ma tietie atu i le Vanu o Sate Leki, sa vaai mamao atu o ia i se tagata o tietie mai i se asini pa’epa’e agai mai ia te ia. Sa felata’i i laua, ma sa faate’ia Mareta Ana, o le tagata ti’eti’e o lona toalua, o Viliamu, ua foi mai lana misiona.⁵⁵