Talafaasolopito o le Ekalesia
Taumafaiga Faapisinisi Felagolagomai


“Taumafaiga Faapisinisi Felagolagomai,” O Autu o le Talafaasolopito o le Ekalesia

“Taumafaiga Faapisinisi Felagolagomai”

Taumafaiga Faapisinisi Felagolagomai

Ina ua mavae le Taua Faalelotoifale a Amerika i le vaitaimi o le 1860, o pisinisi sa faavae i le itu i sasae o le Iunaite Setete sa taulai la latou vaai i le atinaeina o maketi i le itu i Sisifo. Sa faapopoleina Polika Iaga ma isi taitai o le Ekalesia o le a faaaoga e le au fai faletupe ma le au fai faafetauaiga le tamaoaiga le mautu lelei o Iuta, e solo mai i ai maketi ma oloa mai fafo, ma sii ai i luga tau [o oloa], ma lamatia ai nisi o le au gaosi oloa o le lotoifale.

Sa saili e Polika Iaga ia faavae le tamaoaiga o Iuta i mataupu faavae faaalia mai o le faapaiaina, faatausimea, ma le feagaiga faaletiutetauave a le Au Paia i le tasi ma le isi.1 Sa talitonu o ia o nei mataupu faavae o le a saunia ai se faavae lelei mo fefaatauaiga ma galuega, ma sa faaeteete o ia i le tuliloaina o tupe faasili aua sa masani lava ona tau atu i le tamaoaigaina ai o ni tagata toaitiiti. I le vaai mamao atu i le tulaga o le a aumaia e le polokalama o auala nofoaafi lea o le a tele ai atinae mai fafo e oo mai i totonu o afioaga o le lotoifale, sa faapea ona uunaia ai e Polika le Au Paia i le 1865 ina ia tau lava o tagata o le Ekalesia e fai i ai a latou feutagaiga faapisinisi. Sa faamoemoe o ia o lea mea o le a mautinoa ai le tumau pea o le tausia o le tamaoaiga faalelotoifale a le Au Paia ma taliina ai manaoga o e matitiva.

Ae peitai, sa faaauau pea le manaoga mo oloa mai fafo ma sa faamanuiaina ai le au faioloa e le o ni tagata o le Au Paia. I le 1867 sa toe amataina ai le Aoga a le Au Perofeta ina ia talanoaina ai ni aiaiga fou faaletamaoaiga.2 Sa faataatia e le Aoga se fuafuaga: e mafai ona faia e le Au Paia ni maliliega faalepisinisi i le va o le au gaosioloa ma le au faatauoloa. O lea ituaiga o faiga faapisinisi, sa latou manatu, o le a puipuia ai tamaoaiga faalelotoifale mai faiga soona fai a tagata faipisinisi mai fafo ma faaitiitia ai le le tutusa i le va o tagata o le Ekalesia.3

I le Aai o Sate Leki i le 1868, sa faatuina ai e Polika Iaga ma isi faipisinisi fou i le lotoifale le Faalapotopotoga o Fefaatauaiga Faapisinisi Aufaatasi a Siona (ZCMI). Faatasi ai ma le faatauina atu o lavalava ma oloa mo fale i aiga o le Au Paia o Aso e Gata Ai, sa sapalai foi e le faleoloa isi pisinisi aufaatasi i oloa siiatoa. Sa tupu le upega o fesootaiga i nisi o pisinisi mo oloa siiatoa ma le faitau selau o faleoloa laiti i nofoaga na ainā e le Au Paia o Aso e Gata Ai. Sa tetee nisi o tagata faipisinisi ina ua amata ona faamanuiaina faleoloa aufaatasi, ma finau mai sa pulea toatasi e Polika Iaga le maketi saoloto e ala i pulega faalelotu.4 Ae ui i lea, sa mananao nisi o nuu o le Au Paia o Aso e Gata Ai ia latou maua le sili atu o le aufaatasi faaletamaoaiga ma faatuina ai le “faatulagaga autasi” i le vaitau o le 1870 e faavae i faiga faalenuu o le faapaiaina, gaosiga faalelotoifale, ma le tu ese mai maketi tetele atu.5

Ata
Alatele Autu i le Aai o Sate Leki

Faalapotopotoga o fefaatauaiga ma pisinisi aufaatasi i le Alatele Autu, Aai o Sate Leki.

O le upega fesootai o pisinisi aufaatasi o le vaitau o le 1870 sa fai ifo ona o faafitauli mai le tulafono tetee i autaunonofo i le vaitau o le 1880 ma le faaletonu o le tamaoaiga i le vaitau o le 1890.6 Peitai, sa faatumauina pea e taitai o le Ekalesia le tele o atinae faapisinisi felagolagomai sa i ai muamua o ni kamupani faapisinisi, lea sa iloga ai le ZCMI. I le amataga o le seneturi 20, o mataupu faavae autu lava ia o le tausia o e matitiva lea sa uunaia le taumafaiga faapisinisi felagolagomai lea na musuia ai se polokalama faamanuiaina o le uelefea. Sa faatumauina e le Ekalesia le puleaina o se vaega tele o le ZCMI seia oo i le 1999, lea na faatau atu ai loa i se isi laina o faleoloa tetele.

Autu Fesootai: Faatulagaga Autasi, Kamupani Soofaatasi (“Faatulagaga Autasi”), Faapaiaga ma le Tulaga Faatausimea, Aoga a Perofeta, Nofoaga o Paionia

Faamatalaga

  1. Tagai Autu: Faapaiaga ma le Tulaga Faatausimea.

  2. Tagai Autu: Aoga a Perofeta.

  3. O faalapotopotoga ma faigapaaga a le aufaifaatoaga sa faatuina i isi setete ma teritori sa faavae i se faatulagaga tali tutusa ma popolega tutusa e pei o le upega o fesootaiga o pisinisi felagolagomai a Iuta; tagai Thomas A. Woods, Knights of the Plow: Oliver H. Kelley and the Origins of the Grange in Republican Ideology (Ames: Iowa State University Press, 1991).

  4. Tagai i le Autu: Godbeites.

  5. Tagai i le Autu: Faatulagaga Autasi.

  6. Tagai i le Autu: Tulafono Tetee i Autaunonofo.